Sevgili Meslektaşlarımız;
Odamızın 1999 yılında yayınladığı ” Meteorolojik Karakterli DoÄŸal Afetler ve Meteorolojik Önlemler ” raporunda Orman yangınları ile ilgili söylediklerimiz:
Tablo 1, Dünyadaki doğal afetlerin karakteristik özellikleri ve çeşitli etkilerinin puanlanmasına
göre önem sıraları (Bryant, 1993). Buradaki puanlamada ve önem sırasında ölçek 1’den
(en büyük veya önemliden) 5’e (en küçük veya önemsize) kadar deÄŸiÅŸmektedir.
| Karakter ve Etkilerinin DeÄŸerlendirilmesi | ||||||||
| Önem Sırası | Afet | Afetin Şiddeti | Etkili Olduğu Süre | Etkilediği Toplan Alan | Toplam Can Kaybı | Toplam Ekonomik Kayıp | Sosyal Etkisi | Etkisinin Kalıcılığı |
| 1 | Kuraklık | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 | 1 |
| 2 | Tropikal siklon | 1 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 1 |
| Bölgesel sel ve taşkınlar | 2 | 2 | 2 | t | 1 | 1 | 2 | |
| 4 | Deprem | 1’ | 5 | t | 2 | 1 | 1 | 2 |
| 5 | Volkan | 1 | 4 | 4 | 2 | 2 | 2 | 1 |
| 6 | Orta enlem fırtınaları | 1 | 3 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 |
| 7 | Tsunami | 2 | 4 | 1 | 2 | 2 | 2 | 3 |
| 8 | Orman ve çalı yangınları | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 | 3 |
| 9 | Toprak ÅŸiÅŸmesi | 5 | 1 | 1 | 5 | 4 | 5 | 3 |
| 10 | Deniz seviye deÄŸiÅŸimleri | 5 | 1 | 1 | 5 | 3 | 5 | |
| 11 | Icebergs | 4 | I | 1 | 4 | 4 | 5 | 5 |
| 12 | Toz fırtınaları | 3 | 3 | 2 | 5 | 4 | 5 | 4 |
| 13 | Heyelan | 4 | 2 | 2 | 4 | 4 | 4 | 5 |
| 14 | Kıyı erozyonları | 5 | 2 | 2 | 5 | 4 | 4 | 4 |
| 15 | Çığ | 2 | 5 | C | O | 4 | 3 | 5 |
| 16 | Creep&solifluction | 5 | 1 | 2 | 5 | 4 | 5 | 4 |
| 17 | Tornado | 2 | 5 | 3 | 4 | 4 | 4 | 5 |
| 18 | Kar fırtınası | 4 | 3 | 3 | 5 | 4 | 4 | C |
| 19 | Kıyı buzlan | 5 | 4 | 5 | 4 | 5 | 4 | |
| 20 | Ani seller | 3 | 5 | 4 | 4 | 4 | 4 | 5 |
| 21 | Sağanak yağışlar | 4 | 5 | 2 | 4 | 4 | 5 | 5 |
| 22 | Yıldırım çarpması | 4 | 5 | 2 | 4 | 4 | 5 | 5 |
| 23 | Kar tipisi | 4 | 3 | 4 | 4 | 4 | 5 | 5 |
| 24 | Okyanus dalgaları | 4 | 4 | 2 | 4 | 4 | 5 | 5 |
| 25 | Dolu fırtınası | 4 | 5 | 4 | 5 | 3 | 5 | 5 |
| 26 | Donan yaÄŸmur | 4 | 4 | 5 | 5 | 4 | 4 | 5 |
| 27 | Kuvvetli rüzgarlar | 5 | 4 | 3 | 5 | 5 | 5 | 5 |
| 28 | Toprak çökmesi | 4 | 3 | 5 | 5 | 4 | 4 | 5 |
| 29 | Çamur ve dağ döküntüsü akışı | 4 | 4 | 5 | 4 | 4 | 5 | 5 |
| 30 | Air-supported flows | 4 | 5 | 5 | 4 | 5 | 5 | 5 |
| 31 | Kaya düşmesi | 5 | 5 | 5 | 5 | 5 | 5 | _____ 5 |
Tablo 2. Akdeniz ülkelerinde doğal afetlerin önem sırası (DeParatesi, 1989)
Hızlı Gelişen Yavaş Gelişen
| 1 . D e p re m | 1. Ormansızlaşma |
| 2 . Seller ve Taşkınlar | 2. Kuraklık |
| 3. Orman Yangınları 4 . Dolu Fırtınaları | 3. Heyelan |
Orman yangınları
Orman yangınlarının etkileri, orman örtüsünün tabiatına ve yangının şiddetine bağlıdır. Orman yangınları, küçük zararlardan tutun da, ormanın hem koruyucu ve hem de iktisadi faydalarını gelecek nesillere taşıyacak şekilde tamamen tahribine kadar büyük zararlar meydana getirebilir. Orman yangınlarının çoğuna insanlar bilerek veya bilmeyerek neden olur: Hava şartları ise yangınlarda önemli bir çevre ve tetik faktörüdür. Her yıl yıldırımların sebep olduğu yangınlar. Türkiye’de yaklaşık oiaıak 140 hektarlık ormanı tahrip eder.
Nedenleri %98.8 gibi büyük bir oranda kasıtlı veya kasıtsız insan etkisine baÄŸlı olsa da, orman yangınlarının oluÅŸum yerlerine dikkat edecek olursak, meteorolojik ÅŸartların etkisini açıkça görebiliriz. Meteoroloji parametrelerinin yanıcı madde (yakıt) üzerinde meydana getirdiÄŸi nem deÄŸiÅŸimleri hem yangın riski açısından, hem de yangın çıktıktan sonra hareket yönünün belirlenmesinde çok büyük bir öneme sahiptir. Yakıt nemi, havanın bağıl nemi ve sıcaklığına baÄŸlı olarak gün içerisinde deÄŸiÅŸim göstermektedir. Ãœlkemizdeki yangınların %83.3’ü Haziran – Ekim ayları arasında meydana gelmekte, ayrıca çıkan yangınların %32 gibi önemli bir kısmı 12:00 – 15:00 saatleri arasında yani yakıt nem kapsamının en düşük olduÄŸu dönemde meydana gelmektedir.
ÖNERİLER:
1-Yangın tehlike sistemleri uygulanarak bulunan yangın tehlike riskinin bilinmesi, yangınla savaşta büyük bir yardımcıdır. Fakat bugüne dek yurdumuzda bu konuda ciddi bir çalışma yapılmamıştır. Bunun en önemli nedenleri, ülkemiz şartlarına uygun, hassas bir sistemin oluşturulması ve uygulanması aşamalarında indeks değerlerini hesaplamada ve kalibre etmede kullanılabilecek verilerin yetersizliğidir. Orman yangınlarının genellikle, dağlık ve kırsal alanlarda ortaya çıkması ve mevcut meteoroloji şebekesinin bu alanları temsil edebilecek yeterlikte olmaması, ayrıca çok önemli bir veri olan yakıt nemi ölçümlerinin yapılmayışı da bu konuda çok büyük eksikliklerdir. Oysa gelişmiş ülkelerde olduğu gibi yangınla mücadele çalışmaları çerçevesinde dağlık alanlardaki meteorolojik verileri de yansıtacak biçimde sabit ve seyyar meteorolojik gözlem ağlarını geliştirmeliyiz.
2-Orman yangınları ile mücadelede erken müdahale esastır. Bunun için, güvenilir ve uzun vadeli özel hava tahminleri ile değişik bölgelerdeki yangın söndürme ekiplerinin, özel meteorolojik indeksler ile belirlenecek olan, yangın potansiyeli ve olasılığının yüksek olduğu yerlere önceden gönderilebilmesi ve bazı önlemlerin alınması yoluna gidilmelidir. Orman yangını esnasında, rüzgarın yönü ve şiddetindeki anlık değişimlerin meteorologlar tarafından tespit edilmesi, yangın söndürme çalışmalarını yönlendirmede hayati önem taşır. Bu nedenle noktasal rüzgar tahminleri için bilinen yangın bölgelerinin, kompleks arazi simülasyon ve model çalışmalarına da önem verilmelidir.
3-Ayrıca orman yangınları ile erken mücadele edebilmek için, ormanlara yaklaÅŸan yıldırımlı fırtınaları takip edebilen, bunların ormanlarda çarptığı noktaları otomatik olarak belirleyip gösterebilen ‘‘Yıldırım Dedektörleri” ağının. Türkiye’de de en azından Ege ve Akdeniz Bölgelerinde kurulup iÅŸletilmesi gerekir.
4-Meteorolojik teknoloji ve bilginin en etkili bir şekilde kullanılabilmesi için itfaiyeciler, ormancılar ile meteoroloji mühendislerinin daha yakın bir işbirliğine girmesi gereklidir. Bu nedenle, gelişmiş ülkelerin orman teşkilatlarında olduğu gibi Orman Genel Müdürlüğü’nde de meteoroloji mühendislerinden oluşan özel bir meteoroloji analiz ve değerlendirme biriminin kurulup işletilmesi şarttır.
5-Ãœlkemizde, bu konuda bilimsel çalışmaların yapılabilmesi için DMÄ° ve Orman Genel Müdürlüğü, bir “Orman Yangınları Veri Tabanı” oluÅŸturulup tüm araÅŸtırmacılara ücretsiz sunmalıdır.
6. GeliÅŸmiÅŸ ülkelerdeki gibi ülkemizde de gerektiÄŸinde 2-aÅŸamalı ve yerel Orman Yangını Bülteni ve Ä°hbarları (sırasıyla “Yangın Gözetleme ve Yangın Uyarısı”) ile insanlarımızın bilgilendirilme yoluna gidilebilmesi için, gerekli kadro ve teknoloji temin edilmeli, organizasyon ve hazırlıklar bir an önce yapılmalıdır.
7- Ayrıca günümüzde süre giden küresel ısınma ile birlikte ülkemizin kuru kesimlerde yüksek sıcaklıklar ile birlikte orman yangını mevsimi ve sayısında artışlar olabilecektir. Kuru kesimlerde yüksek sıcaklıklar ile birlikte orman yangınları ve tarımsal hastalık ve böcek zararlılarında büyük artışlar görülür. Bu nedenle, muhtemel iklim değişikliği ve ozon gazı seyrelmesinin ormanlarımıza olası etkileri de bilimsel olarak araştırılmalıdır.
8. Modern Hava Durumu programları ile orman yangınları mevsimlerinde yüksek sıcaklık ve düşük nemin bir arada yaşandığı yerler hakkında orman köylüsüne de sürekli olarak bilgi verilmelidir.
KİTAP HALİNE GETİRİLEN RAPORUMUZ TÜM İLGİLİ KURUM VE KURUMLARA , TBMM DE BULUNAN TÜM MİLLET VEKİLLERİNE GÖNDERİLMİŞTİ.
RAPORU BİR BÜTÜN OLARAK İNCELERSENİZ; BUGÜN SÖYLENEN HEMEN HERŞEYİ 1999 YILINDA METEOROLOJİ MÜHENDİSLERİ ODASI OLARAK SÖYLEMİŞİZ.
TMMOB
METEOROLOJÄ° MÃœHENDÄ°SLERÄ° ODASI
