WMO Temiz Hava Günü için “Hava Kalitesi ve İklim Bülteni ” yayınladı.
WMO tarafından yayınlanan bültende; 2020 yılında COVID-19 karantinası ve seyahat kısıtlamaları nedeniyle özellikle kentsel alanlarda önemli hava kirletici emisyonlarında kısa süreli dramatik bir düşüşler yaşandı. Birçok şehir sakini, uzun bir aradan sonra kirlilik bulutu yerine mavi gökyüzü gördü. Ancak azalma, tüm bölgelere veya tüm kirletici türlerine eşit olarak yayılmadı. Dünya Meteoroloji Örgütü’nün (WMO) 7 Eylül’de Uluslar arası Mavi Gökyüzü Temiz Hava Günü için yayınlanan yeni bir raporuna göre, dünyanın birçok yerinde hala hava kalitesi yönergelerinin yetersiz kaldığı görüldüğünü açıkladı.
WMO tarafından yayınlanan ve türünün ilk örneği olan Hava Kalitesi ve İklim Bülteni, 2020’de pandemi nedeniyle diğer yıllara kıyasla hava kalitesi modellerini etkileyen ana faktörleri vurgulamaktadır. Buna göre dünyanın farklı yerlerinde hava kalitesinde hem iyileşme hem de bozulma dönemleri olduğu gözlenmektedir.
Araştırmalar hava kalitesi ve iklim değişikliği arasında yakın bir bağlantı olduğunu gösteriyor. COVID-19 ve onun getirdiği ekonomik çöküş sırasında insan kaynaklı hava kirletici emisyonları düşerken, iklim ve çevresel değişikliğin körüklediği meteorolojik aşırılıklar, benzeri görülmemiş kum ve toz fırtınalarını ve hava kalitesini etkileyen orman yangınları oluştu.
Bu eğilim ne yazık ki 2021’de de devam ediyor. Kuzey Amerika, Avrupa ve Sibirya’daki yıkıcı orman yangınları milyonlarca insan için hava kalitesini etkiledi. Aynı şekilde kum ve toz fırtınaları birçok bölgeyi kapladı ve kıtalar arasında yayıldı.
“COVID-19 aynı zamanda planlanmamış bir hava kalitesi deneyi olduğunu kanıtladı ve geçici yerel iyileştirmelere yol açtı. Ancak bir pandemi, hem kirliliğin hem de iklim değişikliğinin başlıca itici güçleriyle mücadele ederek hem insanların hem de gezegenin sağlığını korumak için sürekli ve sistematik eylemin yerini tutmaz”
“Hava kirleticilerinin etkileri, günler ila haftalar arasında değişen zaman dilimlerinde yüzeye yakın olarak meydana gelir ve genellikle yereldir. Buna karşılık, atmosferde sera gazlarının birikmesinin neden olduğu iklim değişikliği, onlarca yıldan yüzyıllara uzanan bir zaman ölçeğinde gerçekleşir ve dünya çapında çevresel değişiklikleri yönlendirir. Farklılıklara rağmen, gözlemlere ve bilime dayalı tutarlı entegre bir hava kalitesi ve iklim politikasına ihtiyacımız var”
Hava kirliliğinin insan sağlığı üzerinde önemli etkileri vardır. En son Küresel Hastalık Yükü değerlendirmesinden elde edilen tahminler, küresel ölüm oranının 1990’da 2,3 milyondan (partikül madde nedeniyle %91, ozon nedeniyle %9) 2019’da 4,5 milyona (partikül madde nedeniyle %92, ölüm ozon nedeniyle %8) arttığını göstermektedir. )
Bülten ve beraberindeki animasyon, 7 Eylül’deki Uluslararası Mavi Gökyüzü için Temiz Hava Günü öncesinde yayınlandı. Bu, insan sağlığı ve iklim değişikliğinin azaltılması için kritik olan hava kalitesini iyileştirmeye yönelik farkındalığı artırmak ve eylemleri kolaylaştırmak amacını taşımaktadır.
Bu yılki tema Sağlıklı Hava, Sağlıklı Gezegen.
BM Genel Sekreteri António Guterres yayınladığı mesajda. “Bugün, on kişiden dokuzu kirli hava soluyor ve her yıl 600.000’i çocuk olmak üzere yaklaşık 7 milyon erken ölüme yol açıyor. Kararlı bir şekilde hareket etmezsek bu sayı 2050’ye kadar iki katına çıkabilir” dedi.
BM Genel Sekreteri António Guterres “Sağlığımıza zarar veren kirlilik aynı zamanda iklim krizini de tetikliyor. Ancak hava kirliliği çözülebilir. Mavi gökyüzü için Uluslararası Temiz Hava Günü’nde tüm ülkeleri hava kalitesini iyileştirmek için daha fazlasını yapmaya çağırıyorum.”
Guterres, “Daha iyi izleme hava kirliliği kaynaklarını belirleyebilir” diye ilave etti.
Atmosferin kimyasal bileşimin gözlemleri, WMO’nun Küresel Atmosfer İzleme tarafından koordine edilen diğer çalışmaları gibi durumu ve eğilimi anlamak için vazgeçilmezdir. Bu gözlemler; Tahmin sistemlerini geliştirmeye ve entegre hava kalitesi ve iklim politikalarını desteklemeye yardımcı olurlar.
COVID-19’un hava kalitesine etkisi
Dünyanın dört bir yanındaki birçok hükümet, COVID-19 pandemi sürecinde toplantıları kısıtladı, okulları kapattı ve karantina uyguladı. Bu evde kalma politikaları ve faaliyetleri sınırlandırma, kirletici emisyonlarında eşi görülmemiş bir düşüşe yol açtı.
Çin, Avrupa ve Kuzey Amerika gibi bölgelerde, emisyonlardaki COVID ile ilgili kısa vadeli azalmalar, 2020’de önceki yıllara kıyasla daha düşük PM2.5 konsantrasyonlarına yol açan uzun vadeli emisyon azaltma önlemleriyle aynı zamana denk geldi. Hindistan’a göre PM2.5’teki artış önceki yıllara göre daha az belirgindi.
Bununla birlikte, bazı araştırmalar, hareketlilikteki ciddi azalmalara rağmen, dünyanın birçok yerinde PM2.5 konsantrasyonlarının, Dünya Sağlık Örgütü yönergelerini karşılama olasılığının düşük olduğunu göstermektedir.
WMO/Global Atmosphere Watch programı, dünyanın yedi coğrafi bölgesinde bulunan 25 ülke, 63 şehir ve 540’tan fazla trafik, arka plan ve kırsal istasyonundan gelen temel hava kirleticilerinin davranışlarını inceledi.
Veriler, PM2.5, kükürt dioksit (SO2), nitrojen oksitler (NOx), karbon monoksit (CO) ve ozon (O3) gibi ana kirleticiler için hava kalitesindeki değişiklikleri analiz etmek için kullanıldı.
Analiz, 2015-2019’daki aynı dönemlere kıyasla 2020’de tam karantina sırasında ortalama NO2’de yaklaşık %70 ve ortalama PM2.5 konsantrasyonlarında %30-40’a varan düşüşler olduğunu gösterdi. Bununla birlikte PM2.5, aynı bölge içinde bile karmaşık davranış sergiledi. Örneğin bazı İspanyol şehirlerinde, Afrika tozunun uzun menzilli taşınmasına ve/veya biyokütle yakmaya atfedilen artışlar gözlendi.
Ozon konsantrasyonlarındaki değişiklikler; genel değişiklikten ziyade küçük artışlardan (Avrupa’da olduğu gibi) ve daha büyük artışlara (Doğu Asya’da +%25 ve Güney Amerika’da +%30) kadar değişen, bölgeler arası büyük farklılıklar gösterdi.
2015-2019’a kıyasla SO2 konsantrasyonları, 2020’de tüm bölgeler için ~%25 ila %60 arasında daha düşüktü. CO seviyeleri tüm bölgeler için daha düşüktü ve en büyük düşüş yaklaşık %40’a varan Güney Amerika’da gerçekleşti.
İklim, orman yangınları ve hava kalitesi
Yoğun orman yangınları, 2020’de alışılmadık derecede kuru ve sıcak olan dünyanın çeşitli bölgelerinde anormal derecede yüksek PM2.5 konsantrasyonlarına neden oldu. Güneybatı Avustralya, Ocak ve önceki Aralık aylarında, hava kirliliğini şiddetlendiren yaygın orman yangınlarından etkilendi.
Avustralya yangınlarından kaynaklanan duman, güney yarımkürede, volkanik bir patlamadan kaynaklanan külün neden olduğu bir durum ile karşılaştırılabilecek kadar geçici bir soğumaya neden oldu.
2020 orman yangını sezonu, atmosfere salınan toplam pirojenik ( ateşten kaynaklı) karbon açısından Sibirya ve batı Amerika Birleşik Devletleri’ndeki aşırı yangınlarla başladı ve uzaydan görülebilen son derece yoğun ve geniş duman bulutları oluşturdu. Alaska ve Kanada’da ise önceki on yıllara kıyasla, alışılmadık derecede zayıf yangın faaliyeti gözlendi.
NASA Küresel Modelleme ve Asimilasyon Ofisi, yangınların Kuzey Amerika’daki dış hava kirliliği üzerindeki etkisini değerlendirdi ve kaç kişinin değişen seviyelerde kirleticilere maruz kaldığını tahmin etti. Muhtemelen sağlıksız düzeyde hava kirliliği yaşayan insan sayısının yangın mevsimi boyunca arttığını ve yoğun yangınların çoğunun batı Amerika Birleşik Devletleri’nde meydana geldiği Eylül ayının ikinci haftasında zirveye ulaştığını tespit etti. Bir haftadan fazla bir süredir, 20-50 milyon insan – çoğunlukla Amerika Birleşik Devletleri’nin batısında ve aynı zamanda rüzgarın estiği bölgelerde – “Yüksek” veya “Çok Yüksek” sağlık riskine sahip olarak sınıflandırıldı.
İklim değişikliği politikası
Bu iki fotoğraf Hindistan Kapısı savaş anıtını 17 Ekim 2019’da (üstte) ve 8 Nisan 2020’de Hindistan’ın Yeni Delhi kentinde ülke çapında 21 günlük bir kapanma sırasında hava kirliliği seviyelerinin düşmeye başlamasından sonraki durumunu gösteriyor (altta). Hava kalitesindeki iyileştirme, bu Bültende açıklandığı gibi emisyon azaltımı ve meteorolojik koşullardaki değişiklikler dahil olmak üzere birçok süreç tarafından yönlendirilebilir.
Kaynak: Reuters/Anushree Fadnavis/Adnan Abidi
Atmosfere uzun ömürlü sera gazları salan insan kaynaklı faaliyetler, atmosferdeki daha kısa ömürlü ozon ve partikül madde konsantrasyonlarını da arttırmaktadır. Örneğin, fosil yakıtların yanması (büyük bir karbondioksit (CO2) kaynağı) atmosfere nitrojen oksit (NO) yayar ve bu da ozon ve nitrat aerosollerinin fotokimyasal oluşumuna yol açabilir. Benzer şekilde, tarımsal faaliyetler (ki bunlar sera gazı metanının başlıca kaynaklarıdır) amonyak yayar ve bu da amonyum aerosollerini oluşturur.
Geleneksel kirleticiler, ozon gibi kısa ömürlü reaktif gazları (hem yaygın bir hava kirleticisi hem de sera gazı olan bir eser gaz) ve atmosferde asılı duran çok çeşitli küçük partikülleri (genellikle aerosoller olarak adlandırılır) içeren partiküler maddeyi içerir. Her ikisi de insan sağlığına zararlıdır ve atmosferi soğutabilen veya ısıtabilen karmaşık özelliklere sahiptir.
Hava kalitesini iyileştirmeyi amaçlayan politika değişikliklerinin, iklim değişikliğini sınırlamaya çalışan politikalar üzerinde yansımaları vardır ve bunun tersi de geçerlidir. Örneğin, sera gazı emisyonlarını azaltmak için fosil yakıtların yakılmasında ciddi bir azalma, ozon ve nitrat aerosolleri gibi bu faaliyetle ilişkili hava kirleticilerini de azaltacaktır.
İnsan sağlığını korumak için partikül madde kirliliğini azaltmaya yönelik politikalar, sülfat aerosollerinin soğutma etkisini veya siyah karbonun (kurum partikülleri) ısınma etkisini ortadan kaldırabilir.
Son olarak, iklimdeki değişiklikler kirlilik seviyelerini doğrudan etkileyebilir. Örneğin, sıcak hava dalgalarının artan sıklığı ve yoğunluğu, yüzeye yakın kirleticilerin ek birikmesine yol açabilir. Yakın tarihli Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli raporuna göre, gelecekte bu tür olayların sıklığı ve yoğunluğu artacaktır.
TMMOB
METEOROLOJİ MÜHENDİSLERİ ODASI
KAYNAK: WMO
